Tác hại thuốc trừ sâu có chứa hoạt chất Chlorpyrifos

Được biết đến là một trong những loại thuốc trừ sâu, diệt côn trùng vô cùng hiệu quả, được sử dụng rộng rãi trên toàn thế giới. Vậy mà làm sao Chlorpyrifos lại có kết cục bị cấm tại rất nhiều quốc gia trên thế giới hiện nay.

Hoạt chất Chlorpyrifos là gì?

Chlorpyrifos hay còn gọi Chlorpyrifos Ethyl là một hoạt chất thuốc trừ sâu gốc Organophosphate. Chlorpyrifos tinh khiết được tạo thành từ các tinh thể màu trắng hoặc không màu. Nó có mùi hơi gắt, như trứng thối hoặc tỏi. Chlorpyrifos được sử dụng để kiểm soát nhiều loại sâu bệnh khác nhau, bao gồm cả mối, muỗi và giun tròn. Chlorpyrifos lần đầu tiên được đăng ký là thuốc diệt côn trùng vào năm 1965 và Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (US EPA) đã đăng ký lại vào năm 2006. Chlorpyrifos được sử dụng phổ biến trong các bẫy mồi để chống mối cho công trình.

Sản phẩm nào có chứa Chlorpyrifos?

Đối với nông nghiệp, các sản phẩm thuốc bảo vệ thực vật có chứa Chlorpyrifos được sử dụng để kiểm soát sâu hại trên đồng ruộng, vườn trái cây hoặc trang trại chăn nuôi. Chúng có thể được sử dụng trên các sân gôn và để kiểm soát kiến ​​và muỗi lửa cho mục đích sức khỏe cộng đồng. Các sản phẩm có chứa Chlorpyrifos cũng được sử dụng để chống mối cho gỗ và nhà ở.

Tuy nhiên, Chlorpyrifos cùng với Fipronil đã bị loại bỏ ra khỏi danh sách thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng tại Việt Nam vào cuối năm 2019. HIện Chlorpyrifos Ethyl xuất hiện chủ yếu trong các sản phẩm thuốc diệt mối như Lenfos 50EC, Map Sedan 48EC.

Cơ chế hoạt động của hoạt chất Chlorpyrifos

Chlorpyrifos hoạt động bằng cách chặn một enzyme kiểm soát các tín hiệu di chuyển giữa các tế bào thần kinh. Khi enzyme bị chặn, hệ thống thần kinh không thể gửi tín hiệu bình thường. Điều này khiến hệ thống thần kinh gặp trục trặc và làm tê liệt cơ thể các loài côn trùng sâu bệnh. Chlorpyrifos có thể gây hại nếu bạn chạm, hít vào hoặc ăn.

Làm thế nào tôi có thể tiếp xúc với Chlorpyrifos?

Mọi người có thể tiếp xúc với loại thuốc trừ sâu này bằng cách ăn chúng, hít vào hoặc chà lên da. Bạn có thể tiếp xúc với Chlorpyrifos khi thực hiện các công việc phun thuốc để diệt sâu hại trên cánh đồng. Chlorpyrifos được sử dụng gần giếng để kiểm soát mối cũng sẽ gây ô nhiễm nguồn nước dưới giếng, một khi bạn sử dụng nước này để tắm hoặc nấu ăn thì Chlorpyrifos sẽ đi vào cơ thể. Rủi ro có thể được giảm bớt bằng cách luôn trang bị bảo hộ khi làm việc, áp dụng Chlorpyrifos trong đất nhưng phải xa vị trí giếng, làm theo những khuyến cáo được in trên bao bì.

Các dấu hiệu và triệu chứng khi tiếp xúc ngắn với Chlorpyrifos

Hoạt chất Chlorpyrifos ảnh hưởng đến hệ thần kinh của người, vật nuôi và các động vật khác giống như cách nó ảnh hưởng đến các loài côn trùng gây hại. Các dấu hiệu và triệu chứng có thể xuất hiện trong vòng vài phút đến vài giờ sau khi tiếp xúc. Những triệu chứng này có thể kéo dài trong vài ngày hoặc thậm chí vài tuần. Trong thời gian này, cơ thể sẽ thay thế các enzyme bị cạn kiệt trong hệ thống thần kinh để nó có thể hoạt động bình thường trở lại.

Tiếp xúc với một lượng nhỏ Chlorpyrifos có thể gây chảy nước mũi, chảy nước mắt và tăng tiết nước bọt hoặc chảy nước dãi. Ngoài ra, bạn có thể đổ mồ hôi và đau đầu, buồn nôn hoặc chóng mặt. Phơi nhiễm nghiêm trọng hơn có thể gây nôn, chuột rút cơ bụng, co giật cơ, run và yếu và mất khả năng phối hợp. Đôi khi còn bị tiêu chảy hoặc mờ mắt hoặc mù tạm thời. Trong trường hợp ngộ độc nặng, phơi nhiễm có thể dẫn đến bất tỉnh, mất kiểm soát bàng quang và ruột, co giật, khó thở và tê liệt.

Điều gì xảy ra với Chlorpyrifos khi nó đi vào cơ thể?

Chlorpyrifos di chuyển đến tất cả các bộ phận của cơ thể sau khi tiếp xúc. Bản thân Chlorpyrifos không độc hại, nhưng khi cơ thể cố gắng phá vỡ nó, nó sẽ tạo ra một dạng độc hại. Dạng độc hại này, được gọi là Chlorpyrifos oxon, liên kết vĩnh viễn với các enzyme kiểm soát các thông điệp di chuyển giữa các tế bào thần kinh. Khi Chlorpyrifos liên kết với quá nhiều enzyme, dây thần kinh và cơ sẽ không hoạt động chính xác. Cơ thể sau đó phải tạo ra nhiều enzyme hơn để chức năng thần kinh bình thường có thể hoạt động trở lại. Cơ thể có thể phân hủy và bài tiết hầu hết các Chlorpyrifos không liên kết trong phân và nước tiểu trong vòng vài ngày. Thuốc Chlorpyrifos tìm đường vào hệ thần kinh có thể ở đó lâu hơn.

Chlorpyrifos có khả năng phát triển ung thư?

Các nhà nghiên cứu đã cho chuột tiếp xúc với Chlorpyrifos trong các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm để xem liệu hoạt chất trừ sâu này có gây ra khối u hay không. Và đã có kết luận rằng chorpyrifos không liên quan đến ung thư bởi bất kỳ nghiên cứu nào trong số này. EPA Hoa Kỳ đã quyết định rằng có “bằng chứng về việc không gây ung thư cho con người” đối với Chlorpyrifos.

Tiếp xúc mỗi ngày với Chlorpyrifos gây ra hệ lụy gì?

Các nhà khoa học đã thí nghiệm với chuột và chó tiếp xúc với lượng Chlorpyrifos thấp trong thời gian dài. Một số động vật giảm cân, và một số cơ quan nội tạng của chúng trở nên to hơn và chúng có những thay đổi mô tế bào không bình thường. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra các hiệu ứng hệ thần kinh tương tự như các tác dụng được thấy trong phơi nhiễm ngắn hạn. Đôi khi các động vật thử nghiệm dường như có thể chịu đựng được tác động của Chlorpyrifos theo thời gian.

Tiếp xúc lâu dài với Chlorpyrifos ở người gây ra các tác động hệ thống thần kinh tương tự như phơi nhiễm trong thời gian ngắn, nhưng không gây ra bất kỳ vấn đề sức khỏe bổ sung nào. Một số người đã bị tổn thương hệ thần kinh khi họ tiếp xúc với một lượng rất lớn Chlorpyrifos. Điều này rất hiếm, và các nhà khoa học và bác sĩ không hiểu rõ lắm.

Có phải trẻ em nhạy cảm với Chlorpyrifos hơn người lớn?

Phơi nhiễm Chorpyrifos có liên quan đến những thay đổi trong hành vi xã hội và sự phát triển não bộ cũng như sự chậm phát triển ở động vật thí nghiệm còn nhỏ. Các nghiên cứu khác cho thấy Chlorpyrifos ảnh hưởng đến hệ thần kinh của chuột non và thỏ nghiêm trọng hơn so với con trưởng thành.

Các nhà nghiên cứu đã nghiên cứu máu của những phụ nữ tiếp xúc với Chlorpyrifos và máu của con họ từ khi sinh ra trong ba năm. Những đứa trẻ có Chlorpyrifos trong máu có sự chậm phát triển và rối loạn phát triển hơn những đứa trẻ không có Chlorpyrifos trong máu. Trẻ em bị phơi nhiễm cũng bị rối loạn thiếu tập trung và rối loạn tăng động.

Nhìn chung trẻ em có thể nhạy cảm với thuốc trừ sâu hơn người lớn. Một lý do cho điều này là cơ thể giữa trẻ em và người lớn có thể phân hủy thuốc trừ sâu theo cách khác nhau. Trẻ em cũng có nhiều khả năng tiếp xúc với thuốc trừ sâu khi chơi và có thể đưa tay vào miệng thường xuyên hơn người lớn. Trẻ em cũng có thể nhạy cảm hơn với phơi nhiễm vì chúng có diện tích bề mặt da nhiều hơn so với kích thước cơ thể so với người lớn.

Điều gì xảy ra với Chlorpyrifos trong môi trường?

Khi Chlorpyrifos xâm nhập vào đất, có thể mất vài tuần đến nhiều năm để tất cả các Chlorpyrifos bị phá vỡ. Chlorpyrifos trong đất có thể bị phá vỡ bởi ánh sáng cực tím và hóa chất trong đất. Nhiệt độ đất và độ pH cũng có thể ảnh hưởng đến thời gian tồn tại của Chlorpyrifos trong đất. Chlorpyrifos sẽ phân hủy chậm hơn trong đất chua hơn so với đất cơ bản.

Một khi Chlorpyrifos ở trong đất, nó dính rất mạnh vào các hạt đất. Rễ cây thường không thể nhận được sự bồi đắp từ nguồn nước ngầm. Chlorpyrifos có thể dạt vào sông hoặc suối nếu xói mòn di chuyển đất được xử lý. Một trong những sản phẩm phân hủy của Chlorpyrifos, được gọi là TCP, không liên kết với đất và có thể xâm nhập vào nước ngầm.

Hầu hết các Chlorpyrifos áp dụng cho lá cây sẽ bay hơi, nhưng một số có thể tồn tại trong 10 đến 14 ngày. Chlorpyrifos hoặc các hóa chất mà nó xâm nhập có thể xâm nhập vào khí quyển và di chuyển quãng đường dài. Các nhà nghiên cứu đã tìm thấy Chlorpyrifos trong không khí trong nhà, bụi, thảm và trên đồ chơi của trẻ em trong nhà nơi sử dụng các sản phẩm có Chlorpyrifos trong đó.

Chlorpyrifos có thể ảnh hưởng đến chim, cá hoặc động vật hoang dã khác không?

Chlorpyrifos rất độc đối với nhiều loài chim như chim sáo và chim bồ câu, và nó độc hại vừa phải đối với những loài khác như vịt trời. Vịt Mallard cho ăn Chlorpyrifos đẻ ít trứng hơn và nuôi ít vịt con hơn. Vỏ trứng mỏng hơn bình thường và nhiều vịt con đã chết. Trong số tất cả các loài chim, chim cổ đỏ Bắc Mỹ thường được tìm thấy đã chết sau các vụ tai nạn liên quan đến việc tiếp xúc với Chlorpyrifos.

Chlorpyrifos cũng rất độc đối với cá và động vật không xương sống dưới nước. Nó có thể tích tụ trong các mô của cá và các động vật khác ăn động vật nhỏ hơn. Điều này được gọi là tích lũy sinh học.

Chlorpyrifos rất độc cho ong. Nó có thể đầu độc côn trùng không phải mục tiêu trong tối đa 24 giờ sau khi phun. Chlorpyrifos có thể gây độc cho giun đất tới 2 tuần sau khi được áp dụng cho đất.

Quy định mới tại Việt Nam không cho phép sử dụng thuốc trừ sâu có hoạt chất Chlorpyrifos ethyl đúng không ?

Theo số liệu từ Bộ cho biết Việt Nam chi khoảng 2,5 triệu USD để nhập khẩu thuốc diệt cỏ và nguyên liệu để sản xuất thuốc diệt cỏ mỗi năm, khoảng 3.500 đến 4.000 tấn chlorpyrifos và fipronil được sử dụng mỗi năm tại Việt Nam.

Theo Điều 2 Thông tư 10/2019/TT-BNNPTNT (Có hiệu lực ngày 05/11/2019) quy định: Các thuốc bảo vệ thực vật chứa hoạt chất Chlorpyrifos ethyl và Fipronil chỉ được sản xuất, nhập khẩu đến ngày 12/2/2020; chỉ được buôn bán, sử dụng đến ngày 12/2/2021.

Như vậy, thuốc trừ sâu có hoạt chất Chlorpyrifos ethyl chỉ được sản xuất, nhập khẩu đến ngày 12/2/2020 và chỉ được buôn bán, sử dụng đến ngày 12/2/2021.

Phương pháp đơn giản sau giúp giảm nhẹ thuốc trừ sâu

1. Ngâm rau trong nước sạch khoảng 5-10 phút mới rửa hoặc dùng nước vo gạo để ngâm, mục đích để trung hòa tính độc tố ở thuốc trừ sâu.
2. Dùng nước muối 5% rửa rau. Nếu không muốn ảnh hưởng đến hương vị của thực phẩm, bạn có thể chọn cách ngâm rửa quen thuộc hơn là ngâm trong nước muối loãng. Việc ngâm rau củ quả trong nước muối loãng khoảng 20 phút có thể giúp loại bỏ tới 4 loại thuốc trừ sâu phổ biến là chlorpyrifos, DDT, cypermethrin và chlorothalonil.
3. Dưa chuột, cà tím hoặc những loại củ quả có lượng thuốc trừ sâu đậm đặc tốt nhất là rửa sạch, gọt vỏ ngoài mới ăn.
4. Làm nóng ở nhiệt độ cao cũng làm cho thuốc trừ sâu phân giải, một số loại rau chịu nhiệt như súp lơ, đỗ, rau cần… sau khi rửa sạch, chần qua bằng nước nóng 2 phút làm cho lượng thuốc trừ sâu suy giảm 30%, sau đó nấu ở nhiệt độ cao, như vậy sẽ tẩy trừ được 90% lượng thuốc trừ sâu.
5. Ánh nắng mặt trời làm cho lượng thuốc trừ sâu trên rau bị phá vỡ, phân giải. Để rau dưới ánh nắng mặt trời 5 phút, lượng thuốc trừ sâu tàn lưu trên rau như thủy ngân hữu cơ, clo hữu cơ giảm được khoảng 60%.

6. Giấm là một trong những thành phần hiệu quả nhất để loại bỏ vi trùng và thuốc trừ sâu từ trái cây và rau củ vì nó có đặc tính kháng khuẩn mạnh mẽ. Bạn chỉ cần pha loãng 10% giấm trắng với 90% nước, ngâm trái cây và rau quả của bạn trong đó. Ngâm trong khoảng 10 phút, trong thời gian đó bạn hãy khuấy rau củ và trái cây thật đều trong hỗn hợp. Cuối cùng rửa lại một lần với nước đun sôi để nguội là được. Trong một nghiên cứu được công bố trên Food Control, nếu bạn cho thêm một chút giấm khi ngâm rửa rau củ trong khoảng 20 phút thì ngoài việc loại bỏ được thuốc trừ sâu, giấm còn diệt được hết những con vi khuẩn bám trên thực phẩm. Dù vậy, giấm lại dễ gây ảnh hưởng đến hương vị của những loại thực phẩm mà nó ngâm rửa. Do đó, đối với một số loại trái cây như quả mọng thì bạn không nên ngâm chúng với giấm để tránh gây ảnh hưởng đến lớp vỏ mỏng bên ngoài.
7. Baking soda là một phương pháp tuyệt vời để làm sạch các loại trái cây, rau quả có chứa dư lượng thuốc trừ sâu một cách tự nhiên và hiệu quả.

8. Do đặc tính khử trùng mạnh mẽ, nghệ cũng có thể được sử dụng để loại bỏ vi trùng và thuốc trừ sâu trên rau củ hiệu quả. Bạn chỉ cần cho 5 thìa nhỏ bột nghệ vào một chậu nước sôi (tùy vào lượng hoa quả cần ngâm), khuấy đều và để chậu nước nghệ nguội hẳn. Sau đó, cho trái cây và các loại rau vào ngâm trong vòng 15 phút. Rửa sạch lại lần nữa với nước sạch là được.

Tài liệu tham khảo:

• https://panap.net/2019/02/pan-vietnam-welcomes-the-ban-of-chlorpyrifos-and-fipronil/?fbclid=IwAR1dJM4Sv-gAikJ_wlaCcevWJnsJqVc5MSuzZYRrFGjnnSDHP1ffQqQ7X94
• https://shopthuocdietcontrung.com/chlorpyrifos/
• http://www.tdcbinhthuan.vn/bai-viet/thuoc-tru-sau-chua-hoat-chat-fipronil-va-chlorpyrifos-ethyl-khong-duoc-phep-su-dung-buon-ban-tai-viet-nam-298.html